CMC NIEUWSBRIEF NO.4 (Mei 2008)

Hallo allemaal,

Zo schrijf ik in mijn vorige nieuwsbrief nog een positief stukje over de verschillende stammen die Kenia rijk is met hun verschillende tradities, zo staat het volgende moment heel Kenia op z’n kop! Niemand had kunnen voorspellen dat de verkiezingen zo uit de hand zouden lopen. Gelukkig kan ik nu schrijven dat het rustiger is geworden. Ik heb ook bewust tot dit moment gewacht met het schrijven en versturen van mijn vierde nieuwsbrief. Ik hoop in ieder geval van harte dat de situatie nu stabiel blijft, voor alle mensen hier en voor de toekomst van dit land!

Veel groeten uit Kenia,

Annelies van Velden

Crisis in Kenia
De afgelopen maanden zijn de boeken ingegaan als een historisch dieptepunt in de Keniaanse geschiedenis.

Maandenlang leefden de Kenianen toe naar de verkiezingen voor de president en het parlement. Enkele weken voordat het zover was, reed er elke dag wel een vrachtwagen volgeladen met mensen en met keiharde muziek door de straten van Nyahururu, gevolgd door een joelende menigte voetgangers en fietsers. Een voor mij verbazingwekkende ontdekking was dat het grootste deel van deze gedreven campagnevoerders betaald wordt door de persoon voor wie zij campagne voeren. Niets idealen, maar gewoon brood op de plank! De ene dag juichend door de straten voor politicus X, de volgende dag voor zijn tegenstander Y. Alleen de welgestelde mensen binnen dit land kunnen het zich dan ook veroorloven zich kandidaat te stellen als parlementslid. Gedurende deze campagneperiode was de stad ‘s avonds vaak erg druk en chaotisch. De jongeren drinken ‘s avonds het geld weer op dat zij overdag hebben
verdiend.

Op de bewuste verkiezingsdag wachtten de mensen geduldig in lange rijen om hun stem uit te brengen. Veel mensen moesten stad en land afreizen om het stemlokaal te bereiken waar zij ingeschreven stonden. Niemand hoefde die dag dan ook te werken. Het dagelijks leven lag compleet plat. De Kenianen waren er trots op om van hun stemrecht gebruik te maken.

Nadat de laatste stemmen zo rond de avondschemering waren uitgebracht, begon het afwachten. Stemlokaal na stemlokaal deelde voor televisie en radio hun getelde stemmen mee. Het was moeilijk de resultaten te peilen, omdat het aantal mensen per stemlokaal enorm uiteenloopt en er alleen absolute aantallen werden gecommuniceerd. Na enige tijd werd duidelijk dat ODM-patijleider Raila Odinga, uit het westen van Kenia, de leiding in de presidentsverkiezing ging nemen. Dit was in de voorafgaande maanden al in de peilingen voorspeld. Drie dagen na de verkiezingen, toen de tellingen nog steeds niet afgerond waren, kwam hier echter een plotselinge omslag in. De stemlokalen die als laatst hun stemmen hadden geteld, bleken opeens in het voordeel van de vorige president Mwai Kibaki, uit centraal Kenia, uit te slaan. Hoewel het nieuwe gekozen parlement voor het grootste deel uit leden van ODM bestond, bleek dat PNU-leider Kibaki de presidentsverkiezingen gewonnen had. Hoewel veel mensen hun twijfels hadden bij de tellingen, werd aan het eind van de dag niet Raila Odinga, maar wederom Mwai Kibaki als president ingezworen. Mensen in 2
Nyahururu, middenin het Kikuyu-gebied, vierden uitgelaten feest. Hun leider, Kibaki, had opnieuw gewonnen. De sfeer was vergelijkbaar met die in Nederland bij de winst van een WK!

De euforie was echter van korte duur. Al snel hoorden we verschrikkelijke geluiden van landgenoten die elkaar te lijf gingen op veel plekken in het land. De sfeer was de laatste dagen in sommige plaatsen al te snijden geweest tussen verschillende etnische groepen, maar nu barstte de bom. Deels waren het frustraties om de niet rechtmatige overwinning; deels leken het vantevoren geplande acties. Veel ODM-aanhangers stemden op het zogenaamde
controversiële “Majimbo” toen zij hun stem op ODM uitbrachten. Officieel betekent dit dat een land opgedeeld is in districten die elk hun eigen belasting ophalen en besteden. In de volksmond betekent dit echter: “Alle stammen moeten weer terug naar hun originele grondgebied”. Onder dit motto werden de Kikuyu’s dan ook massaal en op brute manier weggejaagd uit de gebieden waar zij niet oorspronkelijk vandaan kwamen. Hun huizen en bezittingen werden afgebrand door de rivaliserende stammen, de Kalenjins en Luo’s, die zij
jarenlang als goede buur hadden beschouwd.

Aangezien in Nyahururu voornamelijk mensen van de Kikuyu-stam wonen was er minder spanning dan in steden waar de bevolking veel gemengder is. Gelukkig bleef het geweld dan ook ver uit de buurt. Toch waren ook in Nyahururu de gevolgen van de crisis te merken. Collega’s waren bezorgd om familieleden die hun bezittingen hadden verloren, die hun toevlucht in een politiekamp hadden gezocht of die opgesloten zaten in huis vanwege de onveiligheid op straat. Steeds meer vluchtelingen kwamen deze kant op, omdat hier juist de wortels van veel Kikuyu’s liggen. Het was afwachten op wraakacties van de kant van de Kikuyu’s. De in Nyahururu wonende Luo’s en Kalenjins voelden zich steeds minder op hun gemak. Ook binnen St. Martin werken mensen van deze afkomst. Gelukkig werd in onze organisatie het belang van saamhorigheid sterk benadrukt. Hoewel enkele van mijn collega’s tijdelijk onderdak op het politiebureau hebben moeten zoeken, is geen van hen vertrokken uit Nyahururu. Helaas zijn er wel veel anderen die zich na geruchten en bedreigingen niet meer veilig voelden en besloten te vertrekken naar hun oorspronkelijk grondgebied.

Enkele weken na de verkiezingen, toen het juist rustiger leek te worden in het land, begonnen de Kikuyu’ met de gevreesde wraakacties. Het geweld barstte nu ook in enkele plaatsen in de omgeving van Nyahururu los. Het was schrikken om te merken hoe dichtbij het geweld opeens kwam. Ook in Nyahururu was er een escalatie, die gelukkig snel door de politie onderdrukt werd. De spanning bleef zeker een ruime week voelbaar. Mensen gingen ’s avonds niet meer over straat. Veel vrouwen droegen opeens geen broeken meer. Er bleken incidenten
geweest te zijn van vrouwen die op straat uitgekleed werden door de “Mungiki”. De Mungiki is een sekte die bestaat uit jonge Kikuyu’s met extreem conservatieve ideeën. Zij bleken achter een groot deel van het geweld te zitten en waren actief in veel steden. Deze groep wordt gevreesd door zowel niet-Kikuyu’s als Kikuyu’s. Het zijn juist deze extremisten die tijdens dit soort situaties hun voordeel doen. Zij nemen wraak op andere stammen en dwingen
stamgenoten mee te vechten. Onder andere stammen vind je soortgelijke sektes. Er gaan veel geruchten dat het juist de hoge politieke bazen zijn die deze extreme jongeren bewapenen en hen inzetten voor hun persoonlijk belang.

Naast de direct zichtbare gewelddadigheden, zoals brandstichtingen en plunderingen, zijn er ook andere minder zichtbare, maar ernstige gevolgen van de nationale crisis. De economie heeft een grote klap gekregen. In het begin was benzine schaars en reed het openbaar vervoer bijna niet. Er waren dagen dat er in heel het land geen beltegoed te krijgen was voor de prepaid telefoons waarmee iedereen hier belt. Kantoren en fabrieken zijn geplunderd. Een
ironisch voorbeeld is dat van een melkfabriek die in brand gestoken werd. De vandalen konden hierna hun melk nergens meer kwijt en lopen nu hun inkomsten mis. Helaas zijn ook toeristen massaal weggevlucht. Het is pas nu, meer dan twee maanden na dato, dat ik voor het eerst weer enkele toeristenbusjes voorbij zie rijden.

Een ander schrijnend gevolg is dat van vluchtelingen van verschillende afkomsten die zijn vertrokken naar veiligere gebieden. Nyahururu ligt langs een centrale weg. Het straatbeeld van een aantal weken geleden was dat van bussen en trucks vol met mensen en opgestapelde meubels die voorbij reden in allerlei richtingen. Veel gevluchte Kikuyu’s zijn inmiddels ondergebracht bij familie en hebben niet de geringste intentie binnenkort nog terug te gaan.

Talloze bedrijven, media en prominente personen hebben zich gelukkig uitgesproken tegen de politici en hebben de Keniaanse bevolking opgeroepen tot vrede. Verschillende media werden ingezet. Van televisie, tot krant tot sms-jes op mobiele telefoons. Het nieuws was hier in de eerste weken helaas niet live te volgen vanwege de ban van de regering op live-uitzendingen. Daarom leek het soms of mensen in Nederland beter op de hoogte waren van de laatste escalaties dan ikzelf. De hele wereld volgde op de voet wat er hier gebeurde. Ik heb meerdere malen het commentaar gehoord van Kenianen dat mensen in het buitenland alleen maar de allerergste beelden te zien krijgen en daarom niet goed kunnen relativeren dat niet het hele land een brandhaard is. De opstanden vinden plaats in bepaalde steden en dan vaak geconcentreerd in bepaalde wijken. Het zijn juist de allerarmsten die het eerst de straten op gaan. Ook veel criminelen doen in deze periodes hun voordeel.

Het grootste deel van de Kenianen wil doorgaan met hun normale leven en wil leven in een democratie. De Kenianen om mij heen zijn van nature positief ingesteld en hopen dat de rust snel weer terugkeert. Doordat zij een relatief hard leven gewend zijn, lijkt de situatie voor hen acceptabeler dan voor de rest van de wereld. Ik heb veel respect voor hoe veel mensen hier in het leven staan. Ik vind het verbazingwekkend hoe mensen hun verre familie die zij in geen jaren gezien hebben in huis halen. Ook heb ik mensen ontmoet die alles zijn kwijtgeraakt. Met
een glimlach op hun gezicht zijn zij op zoek naar een nieuw huis en nieuwe baan.

Na twee maanden zijn de leiders, onder leiding van Kofi Annan en onder grote druk van de internationale gemeenschap, eindelijk tot een akkoord gekomen. Nu is het aan het parlement om de beslissingen door te voeren. Het is afwachten hoe de nieuwe politieke constructie van President, Vice President en Prime Minister in de praktijk gaat uitpakken. De leiders zijn de afgelopen tijd heel ver van de gemiddelde Keniaan komen te staan. Veel Kenianen had het
niet eens zo veel uitgemaakt wie van de twee de verkiezingen had gewonnen. Maar beide leiders bleken alleen uit op persoonlijk belang en niet op dat van de bevolking. De politiek was en is op straat het gesprek van de dag. Nu kunnen we alleen maar hopen op een goede samenwerking binnen de regering tussen de verschillende kampen. Hopelijk wordt er ook een goede oplossing gevonden voor de vele vluchtelingen die nog steeds in kampen zitten.

Gelukkig gaat het leven hier weer door. En terwijl ik weet dat de verkiezingsstrijd zijn littekens achterlaat binnen de samenleving, als je door Kenia reist en door de straten wandelt merk je bijna geen verschil met hoe het eerst was.

Het werk
Mijn werk heeft ook direct te leiden onder de crisis van de afgelopen maanden. Onze doelgroep bestaat voornamelijk uit toeristen en bezoekers van St. Martin. Beide groepen blijven weg sinds de escalaties en als gevolg op de negatieve reisadviezen van de ambassades. Toch heeft het project zeker niet stil gestaan de afgelopen maanden.

In november 2007 heeft de winkel “Marleen Crafts” eindelijk officieel haar deuren geopend voor het publiek. De winkel ging goed van start. De eerste twee maanden hadden we de verkoop die we ons ten doel hadden gesteld behaald. Natuurlijk hadden we het voordeel dat december een maand is voor kerstinkopen. Onze klanten waren vooral bezoekers en bekenden
van St. Martin, maar ook mensen uit Nairobi die onze producten al kenden. Enkele toeristen wisten de weg naar de winkel ook te vinden, terwijl we nog geen grootschalige promotie onder toeroperators hadden gedaan. Tijdens de kerst sloten we twee weken onze deur, omdat heel St. Martin dan haar deuren sluit. Al met al waren we tevreden met de eerste resultaten.

In dezelfde maand had ook ons buurrestaurant “Nyahururu Steakhouse” een openingsfeest. De burgemeester en andere prominente mensen waren allemaal van de partij. Het was dan ook duidelijk welke weg de eigenaar wilde inslaan met deze nieuwe tent. Ik vind het prima als iemand zich als marketingstrategie op de hogere klasse richt, maar ik heb er meer moeite mee als iemand in het dagelijks leven ook deze strategie toepast. De eigenaar nodigde bijvoorbeeld wel mij, maar niet mijn Keniaanse collega Mary, de winkelbeheerster, uit voor het openingsfeest. Daarentegen had hij wel alle andere blanke collega’s, die hij niet eens ooit ontmoet had, een uitnodiging gestuurd. De eigenaar denkt blijkbaar graag in twee hokjes: mensen die wel geld hebben en mensen die geen geld hebben.

Sinds het nieuwe jaar is het restaurant een aflopende zaak geweest. De eigenaar had vanaf het begin flink uitgepakt qua hoeveelheid personeel. Geen van allen heeft hij echter ooit salaris uitbetaald. Langzamerhand is iedereen dus vertrokken. Daarnaast heeft hij de rekeningen voor huur, elektriciteit en water de afgelopen maanden niet betaald. Dit alles heeft geleid tot een steeds slechtere naam en een vermindering van de klandizie. Van de eigenaar zelf heb ik sinds
het nieuwe jaar geen spoor gezien. St. Martin, die eigenaar is van het pand en deze ruimte verhuurt, stuurt hem dan ook binnenkort een uitzettingsbrief. Op dit moment wordt de tent officieus gerund door twee dames die geen vaste lasten betalen, maar van de schamele dagelijkse opbrengst zichzelf betalen en de meest noodzakelijke inkopen doen voor de volgende dag. Het is jammer hoe het gelopen is. Het idee was dat het restaurant onze winkel zou versterken. Het tegendeel is tot nu toe waar gebleken. Hopelijk komt er binnenkort nog een nieuwe serieuze partij langs die geïnteresseerd is in een overname van de zaak.

Hoewel de afgelopen maanden dus lastig zijn geweest vanwege het gebrek aan toeristen en het mismanagement bij het buurrestaurant, hebben we toch geen heel slechte zaken gedaan. Veel werknemers van St. Martin bleken geïnteresseerd in de nieuwe winkel, vooral omdat zij als personeel korting krijgen. Ook andere lokale Kenianen zijn geïnteresseerd; vooral de portefeuilles, riemen en tassen zijn in trek. Hiernaast is er vraag naar onze producten vanuit
Nairobi, waar veel expats wonen. De afgelopen maanden is de klantenkring flink uitgebreid. Er is één winkel, Undugu Society, die onze spullen verkoopt. Verder verkoopt onze partnerorganisatie in Italië nog steeds voor ons en zij doen elke paar maanden wel een grote bestelling. Onze strategie voor de komende tijd is om de samenwerking met winkels in andere steden, vooral Nairobi, uit te breiden. Ook export is interessant, maar duur en ingewikkeld. Het zou mooi zijn als een derde partij dat in de toekomst voor ons zou kunnen doen.

In de werkplaatsen ging het werk gewoon door. De productie is niet afgenomen en de werknemers hebben een redelijk constant salaris verdiend. In de afgelopen maanden heb ik wel ondervonden dat er veel uitdagingen kleven aan het samenwerken met lager opgeleide mensen die weinig blootgesteld zijn aan professionele werkomgevingen. Binnen de werkplaatsen vinden er vaak discussies plaats over de productie en de beloningen. Het is voor de werknemers niet altijd makkelijk te begrijpen dat de grootte van de productie afhankelijk is
van de vraag. Het nut van de concepten creativiteit en originaliteit is ook niet altijd duidelijk. Veel werknemers zouden het liefst altijd hetzelfde product maken, omdat dat nou eenmaal sneller gaat. Kwaliteit blijft ook een belangrijk punt. Een product dat snel in elkaar gezet is, levert op de korte termijn misschien meer op, maar klanten komen er niet voor terug. Verder heb ik ervaren hoe belangrijk het is om systemen en procedures binnen het project op orde te hebben. In de praktijk blijkt helaas dat er misbruik gemaakt kan worden van situaties waar
werknemers te veel verantwoordelijkheid krijgen. Al met al zijn deze ontwikkelingen niet altijd makkelijk, maar wel heel leerzaam voor mij geweest!