Annelies in Kenya: CMC NIEUWSBRIEF NO. 6 (SLOT)

Hallo allemaal,

Na tweeënhalf jaar in Kenia te hebben gewoond en gewerkt, ben ik toe aan mijn zesde en tevens laatste nieuwsbrief. Aangezien ik mijn laatste momenten in Kenia liever niet teveel achter de computer doorbracht, rond ik deze nieuwsbrief af terwijl ik alweer twee weken terug ben in Nederland. In deze nieuwsbrief blik ik terug op mijn laatste weken en beschrijf ik dingen die me zijn bijgebleven als typisch Keniaans. Ook enkele foto’s, want beelden zeggen nu eenmaal meer dan woorden.

Bedankt voor het trouwe lezen van mijn nieuwsbrieven. Voor de laatste keer kan ik zeggen: veel leesplezier!

Microkrediet

In de maand februari heb ik de tijd genomen om het fenomeen microkrediet, wat erg hip is geworden door de betrokkenheid van Maxima, beter te leren begrijpen. Door deze ‘meeloopstage’ heb ik gezien hoe mensen, vooral vrouwen, actief zijn op het gebied van sparen en hoe zij kleine projecten opzetten met behulp van leningen.

In Kenia zijn er veel banken die leningen verstrekken aan ondernemers. Omdat de meeste banken het platteland niet bereiken, heeft Saint Martin een programma in het leven geroepen om de kwetsbaarste mensen naast sociale hulp ook financiële hulp te bieden: het Community Programme for Savings and Micro-credit.

Na het aflopen van mijn werkzaamheden bij Marleen Crafts, heb ik in februari en maart meegelopen met de medewerkers van dit programma. ‘Meelopen’ houdt in dit geval in: op reis achter in de Landrover over stoffige, hobbelige zandweggetjes om in de kleinste dorpjes vergaderingen bij te wonen van groepen. Het programma ondersteunt ongeveer 30 groepen van 10 tot 20 mensen, die zijn begonnen als supportgroepen (voor mensen met HIV/AIDS, ouders van gehandicapte kinderen, ouders van kansarme kinderen en mensen met verhoogd risico op geweld), maar die zich inmiddels ook bezighouden met sparen en lenen.

Het was voor mij interessant te merken dat Kenianen zelf veel structuren hebben opgezet om spaarpotjes te creëren en om hun sociale zekerheid te regelen bij gebrek aan bank- en verzekeringsfaciliteiten op het platteland. Mensen starten groepen waarin zij elkaar ondersteunen en waarin de druk hoger ligt om daadwerkelijk geld opzij te zetten. Dit groepsgevoel past dan ook goed binnen de Keniaanse cultuur. Saint Martin heeft vooral een faciliterende rol door te stimuleren dat de groepen formeler worden door het aanstellen van een bestuur en het maken van een constitutie met huisregels voor sparen en het bieden van noodhulp. Daarnaast biedt Saint Martin leningen aan tegen een voordelige rente en met een relatief lange aflostijd. Het gaat hier om bedragen van tussen de 50 en 200 Euro. Deze microleningen worden vooral gebruikt om kleine agrarische projecten te financieren. Zo koopt men zaden om bonen te planten of koopt men kippen, geiten of een koe. Een enkeling start een buurtwinkeltje.

Ter ondersteuning geeft het programma trainingen op het gebied van ondernemerschap. De trainingen zijn erop gericht mensen te leren plannen en mensen van het nut van simpele administratie te overtuigen. Veel mensen zijn gewend aan het eind van de dag hun geld te tellen, dat is hun winst. Als er al een boekhouding bestaat, is de informatie vaak verouderd of incompleet. Zo ontmoette ik een vrouw die al twee jaar lang een winkeltje had en al die tijd braaf haar inkomsten bijhield in een schriftje. Ze had de gewoonte niet de kostprijs, maar meteen de winst per product te noteren. Zo schrijft zij niet op dat een ei haar 5 cent kost, maar alleen dat het ei haar 2 cent winst oplevert, omdat zij het voor 7 cent verkoopt. Ik probeerde haar uit te leggen dat de winst op papier dan waarschijnlijk hoger is dan de winst in haar hand. Want welke winst blijft er nog over van verrotte tomaten of overrijpe bananen die ze aan haar kinderen weggeeft? Waarschijnlijk heeft ze weinig met mijn goedbedoelde advies gedaan. Voor haar werkte haar systeem en was het compleet genoeg!

Het was mooi om tijdens deze ervaring te zien dat bedrijfjes, hoe klein ook, uiteindelijk wat winst opleveren, waardoor vrouwen net dat beetje extra verdienen om kleren te kopen of hun kinderen naar school te sturen.

Foto’s: simpele boekhouding (links), handel in gedroogde bonen en maïs (rechts)

Dat kan alleen maar in Kenia
In Kenia werken en wonen betekent dat je elke dag wel iets meemaakt dat je verbaast en waarvan je denk: dat kan ook alleen maar hier gebeuren! In dit stuk beschrijf ik enkele zaken die voor mij typisch Keniaans zijn en die ik daarom waarschijnlijk ook het meest ga missen.

Typisch Keniaans…

Als je onaangekondigd op bezoek gaat, wordt er altijd iets te eten geserveerd.
En als je onverwacht een extra gast meeneemt, is dat een extra zegen.
Bij feestelijke gelegenheden wordt er een geit geslacht en geroosterd die je met z’n allen met je handen opeet.
Mensen dansen altijd en overal als er maar muziek is (dus zonder eerst in te drinken!).
En dansen is van alle leeftijden, kleuter of oma, de heupen zitten even los!
Een saaie ‘zitverjaardag’ is binnen vijf minuten getransformeerd tot een dansfeest zodra de muziek aan wordt gezet.
Er is geen haast in Afrika. Als je iemand tegenkomt, schudt je elkaar de hand en vraag je hoe het met de persoon en zijn familie gaat.
Pessimisme bestaat niet. Iemand wordt altijd beter, hoe ziek de persoon ook is. Alles komt altijd goed, welke obstakels er ook zijn. Negatieve gedachten worden niet uitgesproken, want dat voorspelt onheil.
Als je iemand vraagt hoe ver het nog lopen is, wordt er steevast geantwoord: “It is right here”. (Dit betekent dat je nog rustig een uur kan lopen voordat je er bent).
Als iemand een afspraak maakt, is dit in de hoop dat dat gaat gebeuren. Er kan natuurlijk nog van alles tussenkomen, waardoor de afspraak niet nagekomen wordt…
Wat is recht? De timmerman hangt rustig boekenplanken aan de muur, waarop een boek nog niet rechtop blijft staan.
Wat is mooi? Bloemetjes, ruitjes en streepjes combineren toch heel goed met elkaar?
Baby’s zijn niet lastig, ze gaan overal mee naartoe met een doek op de rug van mama vastgebonden.
Het is heel normaal dat mensen tijdens vergaderingen met hun ogen dicht zitten. In slaap vallen kan en mag in principe overal en altijd.
Gaten in de weg is de norm. Ook ezels en koeien kunnen altijd oversteken.
Geiten grazen overal waar er groen te vinden is, of dit nu op het platteland of op een vuilnisbelt of grasveldje in een stad is.
Er bestaan geen vaste prijzen in Kenia. De prijs hangt af van hoe de klant overkomt, van hoeveel de verkoper op dat moment nodig heeft en natuurlijk van zijn humeur.
Het is niet noodzakelijk dat restaurants serveren wat er op de menukaart staat. Het is verstandig eerst te informeren naar het aanbod van die dag of in ieder geval een top-5 te maken. Negen van de tien keer is je eerste keus er die dag namelijk toevallig niet.
Wilde dieren zijn in Kenia geen uitzondering. Apen, nijlpaarden, olifanten en zelfs luipaarden wonen om de hoek en maken af en toe een wandeling door de woonwijken. (Ja, ook door mijn straat!)
De adembenemende, uitgestrekte natuur in Kenia is op veel plekken nog geheel onaangetast en onvoorstelbaar mooi.
En zo kan ik nog wel pagina’s lang doorgaan, maar ik zou zeggen: Je moet het gewoon een keer zelf ervaren!

Foto: De uitgestrekte natuur van Kenia

Nog veel te verbeteren
Hiernaast heb ik natuurlijk veel geleerd over de Keniaanse cultuur, de sociaal-economische verhoudingen en de Keniaanse politiek. Veel zaken zijn niet altijd makkelijk te begrijpen voor een geboren en getogen Nederlander.

Zo is…

het onderwijssysteem erop gericht kinderen te laten reproduceren. Kinderen moeten herhalen wat de leraar zegt en allerlei informatie in hun hoofd stampen. Er wordt de kinderen niet geleerd kritisch na te denken en vragen te stellen. Kinderen behoren zich te gedragen of anders kunnen ze een pak slaag verwachten.

het basisonderwijs sinds 2004 gratis. Het was een mooi idee van de huidige regering om ook gratis middelbaar onderwijs te introduceren. Helaas hebben de scholen in 2009 nog steeds geen overheidssubsidie ontvangen, waardoor veel overvolle scholen in financiële moeilijkheden verkeren. - de kwaliteit van de gezondheidszorg afhankelijk van of je wel of geen geld hebt. Bij de publieke ziekenhuizen zijn wachtrijen van een dag niet ongebruikelijk. De meeste artsen zijn in dienst van privé-ziekenhuizen waar zij veel meer kunnen verdienen. Of artsen hebben naast hun baan in het publieke ziekenhuis nog een eigen praktijk, waardoor zij nauwelijks in het ziekenhuis te vinden zijn.

zowel water als elektriciteit geen basisvoorziening in Kenia. Hoewel sommige gebieden helemaal geen voorzieningen hebben, zijn veel ontwikkelde plaatsen wel van deze faciliteiten voorzien, maar helaas is ook daar geen 100% garantie. Als het niet regent, is er niet genoeg water om de gehele bevolking te voorzien. Als het te hard regent, begeeft het elektriciteitsnetwerk het op veel plekken. En als er geen elektriciteit is, stoppen de waterpompen ermee, waardoor er dan weer geen water is.

een rechtvaardig rechtssysteem in Kenia afwezig. Politie staat overal langs de weg opgesteld. Helaas staan zij er meer om er zelf financieel beter van te worden dan om de maatschappij beter of veiliger te maken. Chauffeurs maken er dan ook een gewoonte van om 50 shilling in hun rijbewijs te stoppen voor het geval ze door de politie worden aangehouden.

de corruptie helaas niet alleen aanwezig onder de verkeerspolitie, maar ook bij politie op hogere posten, advocaten, aanklagers, rechters, gevangenismedewerkers, ondernemers, politici, etc. Het is niet zo gek dat mensen in alle lagen van de bevolking het voorbeeld volgen van de politieke leiders, die er zelf vooral mee bezig zijn financieel beter te worden van een termijn in het kabinet.

deze lijst is natuurlijk nog lang niet compleet, maar het geeft een beeld van de dagelijkse problematiek waarmee veel Kenianen mee te kampen hebben. Kortom, er is nog genoeg te doen en te verbeteren in Kenia.

Habari ya Kazi? (Hoe gaat het op het werk?)
Eind januari is mijn contract bij Marleen Crafts officieel afgelopen. Ik heb mijn activiteiten overgedragen aan de nieuwe Italiaanse manager. Zij zal dit jaar nog leiding geven aan de winkel en werkplaatsen, waarna het project waarschijnlijk wordt overgedragen aan een Keniaanse. Ik hoop dat de computersystemen, procedures en klantennetwerken die ik heb opgezet, kunnen blijven voortbestaan. Ik hoop dat het project succesvol blijft, vooral voor de medewerkers van de werkplaatsen. Ik heb me er in ieder geval altijd met veel plezier ingezet.

In mijn laatste weken heb ik nog een donatie kunnen besteden van Vrouwen van NU, gecombineerd met giften van vrienden en bekenden. Dit bedrag heb ik ingezet voor het tehuis voor HIV/AIDS-wezen: Talitha Kum. Er is een start gemaakt voor een kinderbibliotheek door boekenkasten en Engelse kinderboeken aan te schaffen. Daarnaast is er een computer gekocht waarmee de kinderen nu spelletjes kunnen spelen en oefeningen kunnen doen. Ook hebben we voor alle kinderen dezelfde kleding gekocht, waardoor zij nu in uniform kunnen verschijnen bij speciale gelegenheden, zoals tijdens de video die zij onlangs hebben opgenomen. Ik vond het heel leuk om iets voor de kinderen te betekenen en om te zien hoe zij genieten van de nieuwe lees- en computeractiviteiten.

Mijn afscheid van Kenia is gepaard gegaan met veel afscheidsfeestjes en veel laatste bezoekjes. Ik heb afscheid moeten nemen van Saint Martin, de werkplaatsen, de winkel, de kinderen, vrienden en de familie van Mbatia en natuurlijk Mbatia. Hoewel de meeste gelegenheden gezellig waren, waren mijn gevoelens erg dubbel. Tranen kon ik niet altijd tegenhouden. Het is toch heel wat om een punt achter deze mooie periode in mijn leven te zetten.

In Nederland ga ik onderzoeken of het mogelijk is een handeltje op te zetten in de producten die ik in Kenia heb verkocht. Ik zou het leuk vinden om op deze manier de makers te blijven ondersteunen en contacten met Kenia te onderhouden. Nadat ik een beetje gesetteld ben, hoop ik hier serieuzer werk van te maken. Het idee is om aan cadeauwinkels te leveren en eventueel een webwinkel te starten. Ik heb proefexemplaren van kinderartikelen, sieraden en leren accessoires meegenomen om de markt mee te testen. Tips en ideeën zijn altijd welkom!

De administratieve rompslomp van het vestigen in Nederland viel me nog een beetje tegen. Veel telefoontjes, veel documenten opsturen en veel tegenstrijdige informatie. Uiteindelijk mag ik me weer Nederlandse inwoner noemen, ben ik weer verzekerd en sta ik (bijna) ingeschreven bij het UWV. Welkom in Nederland!

Ik ben begonnen me te oriënteren op de Nederlandse arbeidsmarkt. Het liefst ga ik verder in de ontwikkelingssector, omdat ik graag de connectie met ontwikkelingsprojecten wil houden. Helaas ben ik niet de enige die op dit moment op zoek is naar een baan. Ik ben nu druk bezig met sollicitaties naar diverse functies op het gebied van project management, ondersteuning van kleine ondernemingen en microfinanciering. Ondertussen is Mbatia aan het afwachten of hij een beurs kan bemachtigen voor een Master studie in Nederland. We hopen dat hij één van de gelukkigen wordt, zodat hij over enkele maanden ook deze kant op kan komen.

Op de laatste pagina staan nog enkele foto’s om mijn werkzaamheden in Kenia te illustreren. Voor nu geniet ik van het lentezonnetje, van het weerzien met familie en vrienden en de bruine boterham met kaas. De tijd zal leren wat de toekomst voor mij in petto heeft!